The Matrix is een Amerikaanse sciencefictionfilm uit 1999, onder regie van de gebroeders Wachowski (Andy en Larry).
The Matrix is het eerste deel uit een trilogie. De andere twee delen zijn The Matrix Reloaded en The Matrix Revolutions. Alle delen zijn uitgegeven door Warner Bros.
De film kreeg Oscars voor filmediting, editing van geluidseffecten, visual effects en één voor geluid. Een belangrijk effect, dat al eerder gebruikt werd in andere films, maar dat in de film erg spectaculair is, is het vertragen van real time om effecten te laten zien, dit concept noemt men bullettime.
Het succes van de eerste film zorgde ervoor dat ook twee opvolgers werden gemaakt, The Matrix Reloaded en The Matrix Revolutions, beide uit 2003. Volgens recensenten overtroffen geen van beide het eerste deel van de trilogie, noch qua verhaallijn noch qua special effects.
Thomas A. Anderson is programmeur bij een softwareontwikkelaar en heeft een illegale parttime bijverdienste onder het hackeralias "Neo". Neo wordt gecontacteerd door een groep rebellen onder leiding van Morpheus. Morpheus geeft Neo de keuze om uit de Matrix te ontsnappen naar de "echte wereld", of onwetend terug te keren en er te blijven. De Matrix is een computersimulatie van de wereld zoals deze was in 1999, gemaakt om mensen onder controle te houden.
De "echte wereld" is in de toekomst, hoewel niemand weet welk jaar het is. Wat Morpheus wel weet is dat ergens in de 21e eeuw kunstmatige intelligentie werd uitgevonden die de macht van de mensheid uiteindelijk overnam. Mensen dienen nu als herbruikbare energiebron voor de machines. De Matrix is een illusie om hen onwetend en kalm te houden.
Neo wordt door de energiecentrale uitgespuwd en door de bemanning van de Nebuchadnezzar (het schip van Morpheus) opgepikt. In ijltempo wordt hij opgeknapt en opgeleid. De Matrix is namelijk geen foutloze simulatie en sommige regels in de programmatuur kunnen uitgebuit worden. Dit is essentieel, want de Matrix wordt bewaakt door Agenten, intelligente programma's die overal kunnen opduiken. Tijdens zijn verblijf op het schip krijgt Neo een goede band met Trinity.
Morpheus gelooft dat Neo "de Uitverkorene" is (Engels: 'the One', anagram van 'Neo'), diegene waarvan voorspeld is dat hij de oorlog tussen de mensheid en de machines tot een eind kan brengen. Om dat zeker te weten moet echter "het Orakel" geraadpleegd worden, dit is een oude vrouw die in de Matrix leeft.
Cypher, ook ooit door Morpheus "bevrijd" maar beu in de "echte wereld" te leven, heeft hen echter verraden aan de Agenten. Voor de bemanning de Matrix weer kan verlaten, wordt Morpheus gevangengenomen. Alleen Neo en Trinity slagen erin levend terug te keren uit de Matrix. Daar zetten ze een onmogelijke reddingsmissie op touw.
